Baztango Esku dantza

Baztango Esku dantza Irri dantza bat da. Dantzariak, aurrez aurreko bikoteetan jarrita, eskuekin egiten dute jokua: bakoitzaren eskuak elkarren kontra joz edo bere bikotekidearenen kontra. Doinua azkartzen den heinean dantza zailtzen da.

Gainerako Irri dantzekin gertatzen den gisan, Esku dantza eskoletan haurren dantza bezala mantendu da. Baztango dantza taldeetan ere mantentzen eta irakasten da. Gaur egun Baztanen mantendu arren, Esku dantza Euskal Herriko beste herrialdeetara zabaldu da.

Dantzaren melodia Aita Hilario Olazaranek jaso omen zuen Narbarten (Bertizarana) (Larralde &Larralde, 1991, 33). Aita Donostiak, bere aldetik, 1919 baino lehen jaso zuen Amaiurren (Donostia, 1994, 1899) Antonio Elizalderengandik. Maurizio Elizaldek bere aitarengandik jaso zuen eta osatutako bildumari gehitu zion (Donostia, 1994, 1999).

Koreografiari dagokionez, bi ditugu. Lehena 1987 F. Arrarasek Amaiurrentzat emana (Arraras, 1987, 55) eta bestea Larraldetarrek emana. Hauxe da hauek ematen dutena: 

Bikote andana bat lerroan, esku-zartak konpas binarioak erakusten duen kolpe bakotxan, holaxe ematen dituzte: Bi eskuak bere lagunaren bi eskuen kontra; eskuineko eskua, eskuineko eskuaren kontra, eta ezkerra ezkerraren kontra; bakotxaren bi eskuak bularraren parean zarta, gero bertze zarta eskuineko ankapean, berriz bertze zarta bularraren parean eta zarta ere ezkerreko ankapean. Zarta bularraren parean, zarta bizker gibelean, gero berriz bularraren parean eta ondoren bi eskuak lagunaren bi eskuen kontra. Hau dena errepikatzen da.

Bigarren zatian berdian dantzatzen da baino ankapeko eta ankagaineko zartak ematerakoan bere inguru eskuineko aldetik itzulia emanez.

Soinuaren erritmoa, dantza aintzine doaien bezala gero eta biziago jotzen da, dantza akitu arte (Larralde & Larralde, 1991, 33)