Nafarroako ingurutxo gehienak oso ahul heldu ziren 1936-39ko gerrara eta gehienak urte horretarako desagertuak zeuden. Aresoko ingurutxoa 1988. urtean berreskuratu zen lehengo aldiz baina 2003tik jarraitasunez, urtero egiten da. Bertan herriko gazteriak parte hartzen du eta jantziaren ohiko araua baztertu denetik parte hartzea oso handia da gazteen artean.
Abuztuaren 15ean herriko haurrek dantzatzen dute (prozesioa, meza, hamarretakoa, prozesioa eta ingurutxoa)....irakurri gehiago
Nafarroako ingurutxo gehienak oso ahul heldu ziren 1936-39ko gerrara eta gehienak urte horretarako desagertuak zeuden. Aresoko ingurutxoa 1988. urtean berreskuratu zen lehengo aldiz baina 2003tik jarraitasunez, urtero egiten da. Bertan herriko gazteriak parte hartzen du eta jantziaren ohiko araua baztertu denetik parte hartzea oso handia da gazteen artean.
Abuztuaren 15ean herriko haurrek dantzatzen dute (prozesioa, meza, hamarretakoa, prozesioa eta ingurutxoa).
Koadrillen egunean (abuztuaren 16 eta 18aren artean hobekien datorkien egunean, ez da egun finkorik) eta behin koadrillen arteko jokuak bukatzen dituztenean, ingurutxoa dantzatzen dute funtzio identitario batekin.
Ingurutxoa lau dantzek osatzen dute: Inguru handia, Inguru txikia, zortzikoa eta zubiak. Inguru haundia hiru aldiz egiten da, zortzikoa bi, Inguru txikia bat eta bi zubi egiten dira. Hauei fandango, porrusalda eta biribilketa gehitzen zaie.
Ingurutxoaren lehendabiziko partiturak Aita Donostiari zor dizkiogu eta 1944. urtean jaso zituen Cándida Olaetxea eta Lorenzo Marzolengandik.
Ingurutxoarekiko interesa Argia Dantza Taldeak berpiztu zuen eta horrela aurreko mendearen zazpigarren hamarraldian grabatu egin zen (Bautista Caballerok) eta 1988an berreskuratu zen Leitzako Saizar txistulariaren laguntzarekin. Ordutik Ingurutxoaren aldeko indarra ahulduz joan zen eta berrindartzeko umeek mantentzen dute ingurutxoa data ho...irakurri gehiago
Ingurutxoaren lehendabiziko partiturak Aita Donostiari zor dizkiogu eta 1944. urtean jaso zituen Cándida Olaetxea eta Lorenzo Marzolengandik.
Ingurutxoarekiko interesa Argia Dantza Taldeak berpiztu zuen eta horrela aurreko mendearen zazpigarren hamarraldian grabatu egin zen (Bautista Caballerok) eta 1988an berreskuratu zen Leitzako Saizar txistulariaren laguntzarekin. Ordutik Ingurutxoaren aldeko indarra ahulduz joan zen eta berrindartzeko umeek mantentzen dute ingurutxoa data horretan, baina gazteek koadrilen egunean (ez da aurretik zehaztutako egun bat) egiten dute koadrila bakoitza identifikatzen duen koloredun kamisetarekin. Orain, arrakasta dexente lortu da: 2017an 35-36 bikotek dantzatu zuen.
Bere Carnaval en Navarra liburuan, Juan Garmendia Larrañagak beste aipamen bat ematen digu, kasu honetan inauteriei lotuta:
“Ingurutxoak”, txistu eta atabalarekin -“txistua eta danborra”-, “Zaldunita” edo Inaute Igande eguneko arratsaldeko dantzaldia irekitzen zuen… (hau) “Iotegietako” gaineontzeko egunetan ere egiten zen (Garmendia, 1984, 29)
Patxi Arrarasek (1987), bere aldetik, orain ezagutzen dugun ingurutxoa Sokarekin aberasten du. Berak dioen bezala “dantzari gonbidapena” da. Mutilek soka bat sortu behar zuten. Horretarako gazteen danbolinausiak edo maiordomoak plazara ateratzen ziren eta dantzatu behar zuten gainontzeko gazteak batzen zitzaizkien. Eskutik helduta mutil guztiak soka batean kateatuak geratzen ziren muturretan danbolinausiak zeudela. Soka osatzeak bere musika zeukan. Ondoren, zubia egiten da eta danbolinausien zerbitzariek (beraien ondoan dauden mutilek) neskak sartzen dituzte sokan. Behin neskak sokan zeudela mutil guztiek Belauntziko dantzatzen dute neskaren aurrean, zapi batez berari lotuta. Belauntzikoa (oraingo Zortzikoa) gaur eguneko ingurutxoan mantendu da, baina bi danbolinausiek elkarren aurrean dantzatuz.
Berreskuratu zenetik “baserritar” jantziarekin dantzatu ohi da: mutilek mahoizko praka daramatela eta neskek gona urdin/beltza eta ator txuriarekin. Baina azken 2-3 urteetan hau aldatu egin da parte hartzea behera zihoala ikusirik. Orduan pentsatu zen koadrilen egunean egitea eta koadrila bakoitzak bere koloredun kamisetarekin egitea.
Audioa akordeonarekin grabatu zen lehengo aldiz, hala jo zuelako bere garaian grabatu zuenak. Egun txistuarekin jo ohi da, baino herrian ez da txistularirik ingurutxoa jotzen duenik eta kanpotik, herriarekin harremana dutenak, etortzen dira jotzera.
AURKEZPENA
Nafarroako ingurutxo gehienak oso ahul heldu ziren 1936-39ko gerrara eta gehienak urte horretarako desagertuak zeuden. Aresoko ingurutxoa 1988. urtean berreskuratu zen lehengo aldiz baina 2003tik jarraitasunez, urtero egiten da. Bertan herriko gazteriak parte hartzen du eta jantziaren ohiko araua baztertu denetik parte hartzea oso handia da gazteen artean.
Abuztuaren 15ean herriko haurrek dantzatzen dute (prozesioa, meza, hamarretakoa, prozesioa eta ingurutxoa)....irakurri gehiago
Ingurutxoaren lehendabiziko partiturak Aita Donostiari zor dizkiogu eta 1944. urtean jaso zituen Cándida Olaetxea eta Lorenzo Marzolengandik.
Ingurutxoarekiko interesa Argia Dantza Taldeak berpiztu zuen eta horrela aurreko mendearen zazpigarren hamarraldian grabatu egin zen (Bautista Caballerok) eta 1988an berreskuratu zen Leitzako Saizar txistulariaren laguntzarekin. Ordutik Ingurutxoaren aldeko indarra ahulduz joan zen eta berrindartzeko umeek mantentzen dute ingurutxoa data ho...irakurri gehiago
Herriko gazteak
MULTIMEDIA
Berreskuratu zenetik “baserritar” jantziarekin dantzatu ohi da: mutilek mahoizko praka daramatela eta neskek gona urdin/beltza eta ator txuriarekin. Baina azken 2-3 urteetan hau aldatu egin da parte hartzea behera zihoala ikusirik. Orduan pentsatu zen koadrilen egunean egitea eta koadrila bakoitzak bere koloredun kamisetarekin egitea.
Audioa akordeonarekin grabatu zen lehengo aldiz, hala jo zuelako bere garaian grabatu zuenak. Egun txistuarekin jo ohi da, baino herrian ez da txistularirik ingurutxoa jotzen duenik eta kanpotik, herriarekin harremana dutenak, etortzen dira jotzera.
Arrarás, F. (1987). Danzas e indumentaria de Navarra. Merindad de Pamplona (II), Gobierno de Navarra, Institución Príncipe de Viana. p. 85-87
Garmendia Larrañaga, J. (1984). Carnaval en Navarra. San Sebastián, Haranburu Editor. P.29.
Eskolan ingurutxoa, jota eta porrusalda estraeskolarra bezala irakasten dute gazte batzuek.
Xabier Olazabal
Eskolan ingurutxoa, jota eta porrusalda estraeskolarra bezala irakasten dute gazte batzuek.