Ingurutxoa erlojuaren orratzen kontrako norabidean eta bikotez osatutako biribilean dantzatzen den dantza multzo bat da. Bera izenak biribilean dantzatzeari egiten dio erreferentzia. Ingurutxoa osatzen duten dantzak tradizioaren egoeraren arabera osatua dago, hori herriaren arabera aldatzen delarik. Ihabar Arakil ibarrean egonik, Ingurutxoarean zonaldearen bazter batean dago eta agian horregatik bere Ingurutxoak egitura sinplea dauka: Inguru handiak, zubiak eta inguru txikiak. Dantzaldiaren hasieran maiordomoek eta lagunek jota eta porrusalda egiten dute.
Dantzariak modu berezian jantzia agertzen dira plazan kalejira bat dantzatzen. Behin plazan eta inguru bat sortu eta gero, maiordomoak eta lagunak plazaren erdian kokatzen dira dantzaldiari hasiera emateko. Haiek dira, hain zuzen, beren kargua dela-eta eskubide hori dutenak. Horretarako jota bat eta porrusalda bat egiten dute. Ondoren, beste dantzariekin batera kokatzen dira eta ingurutxoa hasten dute. Ihabarko ingurutxoak egitura sinplea dauka. Dantza bi Inguru handirekin hasten da (bakoitza...irakurri gehiago
Dantzariak modu berezian jantzia agertzen dira plazan kalejira bat dantzatzen. Behin plazan eta inguru bat sortu eta gero, maiordomoak eta lagunak plazaren erdian kokatzen dira dantzaldiari hasiera emateko. Haiek dira, hain zuzen, beren kargua dela-eta eskubide hori dutenak. Horretarako jota bat eta porrusalda bat egiten dute. Ondoren, beste dantzariekin batera kokatzen dira eta ingurutxoa hasten dute. Ihabarko ingurutxoak egitura sinplea dauka. Dantza bi Inguru handirekin hasten da (bakoitzaren segida zubi bat egiten delarik) eta gero bi Inguru txiki. Bukatzeko dantzari guztiek, berriz ere korroan jarrita, jota eta porrusalda dantzatzen dute. Ingurutxoa herriko festetako gauetan egiten da, gaueko dantzaldia bukatzen denean.
Adierazpen tradizionalekin gertatzen ohi denez, Ihabarko Ingurutxoari buruzko informazio historikoa oso urria da. Daukagun lehendabizikoa 1927. urtean Irañeta/Hiriberrin ospatu zen Ingurutxoen Lehiaketari buruzkoa da, zeineanIhabarko dantzariek haien herriko ingurutxoa aurkeztu baitzuten. Geroztik, ja ez.
1979 eta 1980ko ikerketa kanpainetan, Arakil ibarreko folklorea ikertu zuen Ortzadar Euskal Folklore Elkarteak eta, bereziki, Ihabarkoa. Ikerketa horren emaitzetak...irakurri gehiago
1979 eta 1980ko ikerketa kanpainetan, Arakil ibarreko folklorea ikertu zuen Ortzadar Euskal Folklore Elkarteak eta, bereziki, Ihabarkoa. Ikerketa horren emaitzetako bat Ingurutxoaren berreskurapena izan zen; oraindik bizirik zeuden 1927ko lehiaketan parte hartu zuten lekukorik.
1980ko abuztuaren 31an, herriko festetan dantzatu zen berriz Ingurutxoa Ihabarko plazan, herriko gazteriak eta Ortzadar Elkarteak elkarlanari esker.
Berreskurapena gauzatu eta zazpi urtetara, beste elkarrizketa egin behar izan zen, lekukoetako batek dantzatzeko moduarekin ados ez zegoelako. Bere lekukotzan, informatzaileak (Ortzadar, 1987,-025/L1) zioen ezen lehendabiziko dantzariak ez zuela bere bikotekidearen parean dantzatzen, aurreratuxeago eta kideari begira baino. Informatzailea 1898an zen jaioa eta Lehiaketan parte hartu zuen.
Maiodomoak eta maiordomak inauterietan (iñoteak) hautatzen ziren eta ez zuten soñé anoche ezen bereizgarririk. Zegoen distintzio bakarra “lehendabiziko dantza maiordomek, maiordomoek eta haien lagunek dantzatzearena” zen. Orduan egiten ziren dantzak “ingurutxoa, jota eta porrusalda ziren, agarraoa beranduago iritsi zen” (MH-025/L1, 6). Ihabarko ingurutxoak duen berezitasuna da ez dagoela mutilek soilik egiten duten dantzark (MH-025/L1, 9), hau da, zortzikorik ez dago.
Urtean zehar, hiru egunetan egiten zen ingurutxoa: herriko festetan, San Fermín egunean (uztailaren 7an) eta Pentekoste Pazkoan. Herriko festetan dantzaldiak egiteko hiru uneetan egiten ziren: goizean Plazan, arratsaldean Dorrean eta gauean Plazan berriz ere.
Ingurutxoaren galerak bazuen bere hastapena: “txuntxuneroa Madrila joan zen, baina gaiteroak ekarri zituzten urteetan zertxobait jarraitu zuen” (MH-025/L1, 9). Lizarrako gaiteroak etorri ziren.
Mutilek mahoizko praka urdinak, atorra zuria, espartin zuriak, urdinak edo beltzak; gerriko beltza; buruan zapel beltza eta lepoan koloretako zapia.
Neskek traje berezia daramate: Atorra zuriaren gainetik korpiño gorria, gona zuria azpiko aldean bi marra gorri daramatzana, espartin zuriak gorriz txirikordatuak (sanferminetakoak) eta bi zapi haundi gerritik zintzilik.
Hau da Ihabarko informatzaileak emandako testigantza: “ingurutxoa dantza...irakurri gehiago
Hau da Ihabarko informatzaileak emandako testigantza: “ingurutxoa dantzatzeko espartin beltzak edo urdinak, festa eguneko galtza, gerrikoa eta oihal zuriko atorra. Lepoan bitxi batek lotzen duen zapia eta ez korapilo batek. Zapi hau maiordomoek janzten zuten, inauterietan hautatzen zirenak. Buruan zapela zeramaten” (MH-025/L1, 10).
AURKEZPENA
MULTIMEDIA