Gaur egun Dantza luze izenarekin dira ezagunak Arantzako dantzak eta herriko bestetan (abuztuaren 15ean) dantzatzen dira. Aitzinean Inauteri garaian eta Sanjuanetan ere egiten ziren. Ziklo bat osatzen dute eta barnean bi mutil dantza, soka dantza bat, neska dantza eta zubi dantza ditu. Horri neskak sartzeko erabiltzen den errituala eta musikak gehitu behar zaizkio.
Aranoko inaute-larunbatean egiten den dantza da zahagi dantza. Goizean zomorro zuriz jantzitako hainbat lagun makila luze banarekin ateratzen dira kalera bi ilaratan jarrita eta bere ondotik, edo aldameneko kale eta etxetatik bestelako beste bi mozorro ateratzen zaizkie zahagiarekin eta hor hasten da Zahagi dantza. Mozorro zuriek makilak jotzen dizkiote elkarri melodiaren erritmora zahagidun mozorroak bere artean mugitzen diren bitartean. Une zehatz batean Zuriek beherantz jotzen dute zahagia kolpatuz.
Carnavales
Los carnavales (Inauteriak) son una de las épocas más ricas del año en lo que a las manifestaciones coreográficas se refiere. Bajo esta denominación se agrupan danzas de muy distinta factura (zortzikoak, sagar dantzak,...) y en muchos casos es el carnaval la única característica que las une. La importancia de los carnavales en el mundo del folklore y de la danza, en particular, la corrobora la cantidad de estudios y reportajes de todo tipo que sobre esta época se han realizado históricamente. Por ello, y de cara a la indagación etnográfica, hemos querido que las danzas bailadas en carnavales pudieran ser recogidas bajo un epígrafe común.
Inauteriak-Ihauteriak
Inauteria, Ihauteria, Ihotea eta beste hainbat modutan erraten zaion aro honetan, oso garai aberatsa da dantza herrikoiari dagokionez. "Inauteria" hitzaren azpian mota askotako dantzak aurkitzen daitezke (zahagi dantzak, zortzikoak, sagar dantzak…). Kasu gehienetan inauteria da elkarren artetan daukaten gauza komun bakarra edo bakarrenetarikoa. Folklorean urtaro honek daukan garrantziak historikoki egindako eta argitaratutako ikerketa lanek baiestatzen dute eta hori aintzakotzat hartuz, inauterietan ematen diren dantza guztiak tipologia baten barruan egotearen beharra ikusi dugu.
Ihauteri garaian, herrian momentu eta testuinguru ezberdinetan ospatzen den dantzari, Lantzeko Zortzikoa deritzo. Mozorroen ibilbidean zehar, Miel Otxin eta bere laguntzaileak zortzikoaren doinuaz ibiltzen dira karriketan zehar. Bukaeran, astearteko arratsaldean, partaideak herriko plazan elkartu egiten dira Miel Otxin erretzeko, eta bere suaren inguruan zortzikoa dantzatu egiten da.
NAFARROA BEHEREKO INAUTERIEN DANTZAK
FITXA ERAIKITZE LANETAN