Jada dantzatzen ez den dantza da. Esku dantza polka bat da. Bere izena eskuekin egiten den jokutik datorkio.
Esku dantza jada ez da Nafarroa Beherean dantzatzen. Dantzak bi zati zituen. Lehendabizikoan esku jokoa egiten zen: txaloak bikotearekin zein norberak bere buruarekin jotzen ziren. Ondoren korroan egindako polka bat dantzatzen da. Polka pike izeneko dantzarekin antza handia du zentzu horretan. Polka pikean jokua oinekin egiten da eta Esku dantza eskuekin.
Euskal Herrian Miguel Angel Sagasetak ematen digu horren berri (Sagaseta, 1977, 133). Sagasetak nola egiten den eskuen jokoa azaltzen du:
Primera parte del primer compás: Se chocan las palmas de las manos con las manos del de enfrente a la altura de los hombros. Segunda parte del primer compás: se da una palmada con las propias manos a la altura del pecho. Segundo compás: Se da un triple golpe rítmico con las palmas de las manos sobre las...irakurri gehiago
Primera parte del primer compás: Se chocan las palmas de las manos con las manos del de enfrente a la altura de los hombros. Segunda parte del primer compás: se da una palmada con las propias manos a la altura del pecho. Segundo compás: Se da un triple golpe rítmico con las palmas de las manos sobre las propias rodillas coincidiendo con las tres primeras corcheas. Para este movimiento se inclinan algo, como si fueran a ponerse en cuclillas.
En los compases tercero y cuarto se repiten los mismos movimientos descritos arriba. en el quinto compás: Se levanta la mano derecha y se hace un triple gesto rítmico con el dedo índice a la altura de la cabeza. En el sexto compás: Se hace lo mismo con la mano izquierda. En los compases séptimo y octavo: Se da una vuelta sobre sí mismo [Lehen konpasaren lehen zatia: esku-ahurrak aurrekoaren eskuekin txalo egiten dute, sorbalden parean. Lehen konpasaren bigarren zatia: eskuekin txalo bat ematen da bularraren parean. Bigarren konpasa: hiru txalo erritmiko ematen dira, izterren kontra eta belaunen gainean, lehenengo hiru kortxeekin bat eginez. Mugimendu horretarako zertxobait makurtzen dira, kokoriko jarriko balira bezala.
Hirugarren eta laugarren konpasetan, goian azaldutako mugimendu berberak errepikatzen dira. Bosgarren konpasean, eskuineko eskua altxatzen da, eta keinu erritmiko hirukoitz bat egiten da hatz erakuslea buruaren parean dutela. Seigarren konpasean: gauza bera egiten da ezkerreko eskuarekin. Zazpigarren eta zortzigarren konpasetan: bere buruari buelta bat ematen diote] (Sagaseta, 1977, 133).
Baina bigarren zatiari buruz soilik «se baila por parejas al estilo de las contradanzas [bikoteka dantzatzen da, kontra dantzen gisara]» esaten digu.
1979ko neguan Iruñeko Ortzadar Dantzari Taldeak ikertu zuen Nafarroa Behereko dantza folklorea eta bereziki Kabalkadak. Ikerketan horretan Esku dantza berreskuratu egin zen. Une hartan jaso zen Esku dantzaren esku-jokoa ez da Sagasetak deskribatzen duena. Bere deskribapena baliatuz, honela jaso zen: Lehen konpasaren lehen zatia: txaloa izterren kontra eta belaunen gainean. Lehen konpasaren bigarren zatia: eskuekin txalo bat ematen da bularraren parean. Bigarren konpasa: hiru txalo erritmiko bikotekidearen eskuen kontra. Ondoren polka gisa dantzatzen da dantzaren gainontzekoa.
Dantza honen jatorria Alemanian omen dago, Baden eskualdean, alegia. Sagasetak berak ematen digu pista: «En francés le llaman a este baile “Polka dés Bebés”[Dantza honi “Polka dés Bebés” deitzen diote frantsesez]» (Ibidem). Umeen Polka hori «D’r Klàtschtànz» da Alsaziako alemanieraz. Alsazia eta Moselako Hizkuntzaren eta Kulturen Bulegoaren arabera (OFLA, frantsesezko bere inizialengatik), dantza hau alsaziarrek eraman omen zuten Frantziako Luis XIV.aren gortera eta hortik zabalduko zen beste herrialde batzuetara.
Affordanse elkarte frantziarraren arabera (Tiberghien, 2022) dantzaren jatorria Txekiako «txaloen» dantzetan luke. Dantzaren izen frantziarra «La Badoise» (Badendarra) da eta bere jatorria Baden estatu alemaiarrean ala Baden-Baden hiri termalean kokatzen du. Bere jatorria gora behera, dantza indarberritzen da XIX. mendearen bukaeran. 1885ean François Paul-ek, konpositore eta koreografo frantziarrak, dantza herrikoi hori abiapuntu hartuta «Baby Polka» argitaratzen du. Tiberghienek Gazette de Biarritz-Bayonne-Saint-Jean-de-Luz-etik jasotako albiste bat ematen digu, 1894ko agorrilarena:
Le 24, deuxième Grand Cotillon d’enfants… 75 couples de bébés étaient conduites par le jeune Carlos Pollack et Mlle Laureith… on a sauté, dansé, exécuté pas de quatre, Baby-polka et Lanciers… [24an bigarren Haur Kotilloi Handia izan zen… 75 haur bikote Carlos Pollack gazteak eta Laureith andereñoak gidatuak… salto egin zen, dantzatu zen, kadrillak, Baby-polka eta Lanciers…] (Tiberghien, 2022)
Paulen «Baby Polka» modan jarri zen Europako bainuetxetan eta kasinoetan eta Ameriketara ere iragan zen.
AURKEZPENA
MULTIMEDIA